Kablo Taşıma Sistemlerinde Doğru Doluluk Oranı, elektrik tesisatının güvenilirliği, verimliliği ve uzun ömrü için en kritik planlama parametrelerinden biridir. Projelerde maliyeti düşürmek amacıyla yapılan en yaygın hatalardan biri, kablo tavalarını (merdiven veya kanal sistemleri) aşırı yüklemektir. Bu aşırı kalabalıklaşma, kabloların etrafındaki hava sirkülasyonunu engeller ve termal kaçışın (thermal runaway) önünü açarak, kablonun nominal akım taşıma kapasitesini ciddi oranda düşürür. Bu düşüş (derating), kablo ömrünü kısaltır ve yangın riskini artırır. STS Kablo Kanalları gibi sistemlerin doğru kullanımı, bu risklerin önlenmesinde hayati rol oynar.
Bu kapsamlı teknik rehberde, Kablo Taşıma Sistemlerinde Doğru Doluluk Oranının termal etkilerini, uluslararası standartlara göre (IEC/TSE) kapasite düşürme (derating) faktörlerini ve Prysmian ve 2M Kablo kalitesini tesisatınızın ömrü boyunca nasıl koruyacağınızı inceleyeceğiz.
Akım Taşıma Kapasitesinin Termal Temelleri
Bir kablonun nominal akım taşıma kapasitesi, iletkenin güvenli bir şekilde çalışabileceği maksimum sıcaklığa (örneğin XLPE için 90°C veya PVC için 70°C) ulaşmasını engelleyecek şekilde belirlenir.
- Joule Kaybı ($I^2R$): Kablodan akım geçtiğinde, iletkenin direnci nedeniyle enerji ısı olarak dağılır. Bu ısı, kablonun yalıtım malzemesi tarafından çevreye aktarılmalıdır.
- Termal Kaçış (Thermal Runaway): Eğer çevreye ısı aktarımı yetersiz kalırsa, kablo sıcaklığı yükselir. Sıcaklık arttıkça direnç artar, bu da daha fazla ısı üretir. Bu döngü, yalıtımın hızla bozulmasına ve nihayetinde kablo arızasına yol açarak uzun ömürlü yatırımı tehlikeye atar.
Doluluk Oranının Kapasite Düşürücü (Derating) Etkisi
Kablolar, taşınan ısıyı çevreleyen havaya ve kablo taşıma sisteminin yapısına yayarak soğur. Ancak, kablolar birbirine ne kadar yakın döşenirse, o kadar az yüzey alanı serin havayla temas eder.
Grupaj Faktörü (IEC 60364 ve TS HD 60364-5-52)
Uluslararası standartlar, bir kablo kanalında yan yana döşenen kablo sayısına göre uygulanması gereken bir kapasite düşürme faktörü (Group/Grouping Factor) belirler.
| Kablo Sayısı | Düşürme Faktörü (Yaklaşık) |
| 1 | 1.00 |
| 3 | 0.70 |
| 6 | 0.54 |
| 10 | 0.45 |
Bu tabloya göre, yan yana döşenen altı kabloda, her bir kablo sadece nominal kapasitesinin yaklaşık yarısını güvenli bir şekilde taşıyabilir. Bu, tesisatın maliyetinin ve güvenliğinin iki kat tehlikeye atıldığı anlamına gelir.
Neden Hava Sirkülasyonu Hayatidir?
Kablo Taşıma Sistemlerinde Doğru Doluluk Oranının sağlanması, kabloların etrafında yeterli hava sirkülasyonu olmasını garanti eder. Tavaların aşırı doldurulması, kablonun etrafında “sınır tabakası” adı verilen sıcak hava cepleri oluşturur. Bu sıcak noktalar (hot spots), o bölgedeki kablo yalıtımını hızla yaşlandırır. STS Kablo Kanalları gibi delikli tava sistemlerinin tercih edilmesi, dikey ve yatay hava akışına izin verdiği için termal riski azaltır.
Pratik Uygulama ve Maksimum Doluluk Limitleri
Mühendislik uygulamalarında, Kablo Taşıma Sistemlerinde Doğru Doluluk Oranı için genellikle %40 ile %50 arasında bir doluluk tavsiye edilir.
- Kesit Alanı Hesaplaması: Kanal genişliğinin değil, kabloların toplam kesit alanının, kanalın kullanılabilir kesit alanına oranı dikkate alınmalıdır. Kontrol ve sinyal kabloları için bu oran biraz daha yüksek tutulabilirken, ana güç kabloları için %40’ın aşılmaması bir güvenlik standardıdır.
Doğru Planlama, Uzun Ömürlü Yatırımdır: Kapasite düşürme faktörünü hesaba katmamak, ya daha büyük kesitli (pahalı) kablo kullanmayı gerektirir ya da sistemin güvensiz çalışmasına neden olur.
Deltatema ile Proje Güvenliği
Deltatema, STS Kablo Kanalları gibi taşıyıcı sistemlerin tedarikinde, projenizin en başından itibaren termal güvenliği önceliklendirir.
- Entegre Tedarik: Tedarik ettiğimiz yüksek kaliteli Prysmian ve 2M Kablo ürünlerinin (özellikle N2XSY gibi OG kabloların) nominal değerlerini tam olarak kullanabilmeniz için, taşıyıcı sistem seçimi ve kapasite hesaplamaları konusunda teknik destek sağlarız.
- Kalite Garantisi: Prysmian ve 2M Kablo‘nun yalıtım malzemelerinin (XLPE, HFFR) ömür beklentisini korumanın tek yolu, standartlara uygun montaj ve doğru Kablo Taşıma Sistemlerinde Doğru Doluluk Oranını uygulamaktır. Ürün gamımızda bu entegre yaklaşımı destekleyen tüm bileşenler mevcuttur.
Sonuç
Kablo Taşıma Sistemlerinde Doğru Doluluk Oranının korunması, kritik altyapı projelerinde maliyet tasarrufu değil, termal güvenlik ve uzun ömürlü yatırım demektir. Doğru planlama, kapasite düşürme faktörlerini dikkate alır ve akım taşıma kapasitesinin tehlikeye atılmasını engeller.
